آشنایی با آسیب های پژوهشی

آسیب های مطرح در زمینه پژوهش در یک دسته بندی کلی را در هفت محور می توان مطرح ساخت. برخی از این موارد به گونه ای در محورهای دیگر نیز قابل طرح است و به تعبییر آسیبهای میان حوزه ای خواهد بود:

پیش زمینه ها و پیش نیازها

آسیب های پژوهشی را که ریشه در اشکالات مرحله پیش نیازها و زمینه های پیشینی پژوهشی دارند، در موارد زیر قابل شمارش است:

الف )نداشتن آگاهی های پیشین

بی تردید پژوهش در هر زمینه علمی نیازمند تحصیلات و مطالعات و کسب آگاهی های کافی در آن زمینه و احیانا زمینه های همسو است. با فقدان این شرط لازم و بایسته ،پژوهش انجام شده موجودی عجیب الخلقه و ناقص الخلقه و نارسا خواهد بود که مخاطبان را آگاه به ورطه خطاهای علمی نیز خواهد افکند.

ب) نداشتن سوال اصلی

از جمله شرایط لازم برای پژوهش دانستن سوال اصلی است که به مثابه تنقیح مناط و تحریر محل انزاع است؛ امری که سوگمندانه در بسیاری از پژوهش ها ومقالات، نامشخص، مبهم و ناپیدا است. به نظر می رسد در بسیاری  از نوشته های از این دست، این ابهام از ناحیه خود نویسنده است که از آغاز نمی داند چه خواهد بگوید و تنها در پی آن است که مطالبی که با موضوع اصلی مقاله ارتبط کلی دارد، سرهم بندی کند. پرواضح است که از چنین مقالاتی، هیچ دستاوردروشنی حاصل نخواهد شد.

ج)عدم اشراف بر حوزه پژوهش

در مقالاتی که نگاشته می شود، چه از نوع تالیف و گردآوری یا از نوع پژوهش واقعی، اشراف و اطلاع پژهشگر بر حوزه معنایی و پژوهش موضوع، پیشینه پژوهش در زمینه آن ، منابع زودیاب و دیریاب، آرا و دیدگاههای کهن و نوپدید…. باید به اندازه ناقص اندیشی، بیراهه روی و آسیب های از این دست می انجامد. چه بسا با آنچه با ژستی فاتحانه عرضه می شود، سخنی باشد که پیش از او کسی یا کسانی گفته و نوشته باشند و چه با بهتر و کامل تر.

د)عدم نیاز سنجی و شناخت کافی از مخاطبان

در موارد بسیاری، نگرش ذهنیت مدارانه نویسنده به جای عینیت گرایی و حضور جامعه مخاطبان و نداشتن نیاز سنجی و زمینه یابی لازم، حاصل دسترنج نویسنده را چنان می سازد که جز تسوید و سیاه سازی اوراق، نامی دیگر نمی توان نهاد؛  هرچند به گمان خود انگیزه ای رسالت محور داشته و سر از درد و دغدغه به پژوهش و نگارش خود دست یازیده است! اما در واقع چنین نیست.

ه) نداشتن طرح نامه یا مهندسی پژوهشی

عدم استفاده از طرح اولیه برای ژوهش، سردرگمی خواننده و احساس تهیدستی وی پس از مطالعه اثر می انجامد. نداشتن سازواره و انسجام منطقی مطالب و محور های محصل این آسیب است چه بسا نوشته ای سرشار از نکته و مطالب علمی است اما به دلیل پراکندگی و نداشتن طرح واره،چیزی افزون بر کشکول نویسی نباشد.

و) کنش پذیری و انفعال در نگره ها و باورها

یک تحقیق و پژوهش محققانه و آزاد و علمی باید از هرگونه جو زدگی ، غرب زدگی، غرب باوری، دگر باوری، دگر اندیشی، و…. به دور باشد تا بتوان نتایج و دست یافته هایی را که در آن  عرضه می کند، حاصل تحقیق و پژوهش نویسنده دانست. پیش فرض ها و داوری های پیشین با پژوهش آزاد سازگاری ندارند. البته این بدان معنا نیست که جایگاه باورهای پیشین و مبادی  و مبانی مشترک نویسنده و خواننده را نادیده انگاریم؛ و گرنه هرگز استدلال و استنتاجی صورت نخواهد بست.

سيد حسين اسحاقي،فنون مقاله نویسی

در محتوای مقالات علمی باید شاخص های را رعایت کرد از جمله:

فرآیند تفکر

تفکر، تلاش برای معلوم کردن مجهولات با استفاده از علوم موجود است.بنابراین  اساسی ترین محور محتوایی یک پژوهش علمی، آن است که مجهولی را روشن می نماید. بر این اساس، هر پژوهشی علمی در پی پاسخ به دادن به پرسشهایی است که تاکنون برای مخاطب کشف نشده است. از این رو پژوهش علمی همیشه با طرح یک یا چند سوال آغاز می شود که محقق درصدد پاسخگویی به آنهاست.

منطقی بودن

منطق که راه راست اندیشیدن و صحیح استدلال کردن را می آموزد، ابزار ضروری یک مقاله علمی است  محقق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوا و نتیجه گیری داشته باشد. قواعد تعریف،طبقه بند، استنباط ،روش های نمونه گیری و غیره همه از ویژگی های منطقی یک مقاله علمی است که محقق باید به آنها توجه داشته باشد

انسجام و نظام دار بودن

مرتبط بودن اجزا مختلف مقاله با یکدیگر،همچنین متناسب بودن آنها با عنوان مقاله و ارباط عناوین فرعی با همدیگر، از جمله مواردی است که به تحقیق، یکپارچگی و انسجام می بخشد. بر این اساس، محقق باید عناوین فرعی مقاله خود را با نظمی منطقی از یکدیگر مجزا کرده،ارتباط بخشها را مشخص کند.

تراکمی بودن

از آنجا که هدف پژوهش پاسخ به سوال هایی است که تا آن زمان دست کم از نظر محقق، پاسخی منطقی برای آن وجود نداشته است، هر پژوهشی علمی باید از یک سو به منظور کشف دانش جدید، و از سوی دیگر، بری تکمیل دانش، صورت پذیرید. بنابراین هدف اصلی یک مقاله، کشف یا تکمیل دانش بشری است، نه تکرار دوباره با عبارات مختلف.

ادامه »

نگارش مقاله دارای مراحل مختلفی است که باید هر یک از آنها را به ترتیب انجام داد تا تحقیق با موفقیت انجام پذیرد.این مراحل عبارتند از:

الف)مسئله یابی،طرح سوال،تشکیل فرضیه و طرح تحقیق

در این مرحله،انسان باید چالش حل مشکل و مسئله ای رادر ذهن بپروراند و تصمیم بگیرد که در پی کشف این مجهول است و گام بردارد.سوال و مجهولات مبنای هر فرضیه علمی را تشکیل می دهند پس برای اثبات آن باید طرح تحقیق ریخته شود.طرح تحقیق قانون کار محقق است که هدف، محدوده کار،رئوس مباحث، ابزارها و روش تحقیق  منابع را روشن می کند.

ادامه »

یکی از مشکلات اساسی برای آغاز نوشتن و آفرینش یک اثر علمی«چگونه نوشتن » است. بدیهی است که نوشتن، امری اکتسابی و از راه فراگیری فنون اولیه و تمرین کافی حاصل می شود. بنابران برای کسب مهارت در نوشتن، پشتکار و تمرین زیاد ضروری است.

گاهی یک اندیشه خوب و نو، از ذهن می گذرد اما نمی توان آن افکار را در قالب کلمات، روی کاغذ آورد.دلیل های زیادی برای این امر وجود دارد که در مجموع می توان مهم ترین ان ها را اینگونه برشمرد:

1.بیان مسائل و مشکلات موجود

2.انتقال مهارت دانش خود به دیگران

3.به جا ماندن اثر و اندیشه

4.نزدیک شده اندیشه  عمل

5.رشد ایده های نو و ایجاد انگیزه پژوهش بیشتر در آینده

6.رشد و گسترش آگاهی های انسان و….

مقاله به نوشته ای گفته می شود که هدف نویسنده ،بررسی مسئله ای علمی،ادبی،اجتماعی،اخلاقی و غیره باشد نویسنده بخواهد با پژوهش دقیق و دقت در پیرامون مسئله، موضوع را به اثبات رسانده یا نفی کند.

ادامه »