پس از گردآوری اطلاعات باید به تدبّر و اندیشه ورزی و اعمال فکر بر روی آنها به تعبیر دیگر به پردازش آنها پرداخت تا از رهگذر آن موارد مبهم و مجهول مکشو ف و معلوم شود. پردازش اطلاعات عبارت از این است که به کمک اطلاعات (معلومات) گردآوری شده، مجهولی معلوم شود.

تصحیح

تصحیح در اصل به معنای برطرف کرن مشکلاتی است که از سوی نسخه برداران د رکتابی پدید آمده است. ای کار سابقه ای طولانی دارد. قبل از آن که صنعت چاپ در حدود پانصد سال پیش در خدمت نشر کتاب های اسلامی بیاید، هرگاه عمای اسلامی می خواستند، نسخه ای از کتابی را برای خود داشته باشند، از روی آن نسخه برداری می کردند یا نسخه ای زا آن را از ورّاق ها می خریدند و آنگاه از طریق سماع از استاد یا قرائت بر او به مقابله آن با نسه اصلی به تصحیح ان می پرداختند.

اما امروزه به ایای کتاب خطی تصحیح یا تحقیق می گویند. سبب نامگذری آن به این نام این بوده است که معمولا نسخه خطی کتاب ها کمابیش دارای مشکلات و اغلاطی است و به چپ رساندن آنها نیازمند آن است که اغلاط آنها از طریق مقاله با نسخه های متعدد تصحیح شود.

ترجمه

ترجمه پدیده ای است که از یک سو اختلاف فرهنگ ها و زبان ها و از سوی دیگر نیاز به داد و ستد فرهنگی موجود در آن را ایجاب  کرده است. نظر به اینکه بسیاری از متون علمی به زبان های دیکر تالیف شده، گاهی پژوهشگر ناگریز است، بخش های مورد نیاز خود را ترجمه کند.گاهی هم لازم است ، پژوهشگر اثر مستقلی را ترجمه کند و آن را شرح دهد.

شرح

چنانچه متنی حاوی برخی از ابهام ها و ایجاز ها و احیانا برخی از نادرستی هایی در الفاظ و محتوا باشد، نیازمند شرح تلقی می شود؛ بنابراین شرح تا حدودی تفسیر(کشف مراد) و تصحیح و نقد را نیز دربر می گیرد.

شرح به متن یکپارچه و مربوط به دیگران اختصاص ندارد. هر متنی که توضیحی نیاز داشته باشد، مشمول آن است، اگر چه متن یک حدیث باشد.

نقد

نقد یا انتقاد در لغت به معنای سره کردن و بیرون کردن درهم های ناسره از میان درهم هاست و در اصطلاح عبارت از شرح معایب و محاسن شخص، عملکرد، واقعه، خیر و نظر است. بنابراین آنچه آمد، نقد ویژه تحقیقات کتابخانه نیست و در تحقیقات میدانی نیز وجود دارد. نقد در علم رجال«جرح و تعدیل»و در علم الحدیث «تضعیف و تصحیح» و در مباحث عقلی،«ردّ و اثبات »خوانده می شود.

تفسیر

مقصود از تفسیر در این جا کشف مراد هر متنی اعم از آیات قرآن یا احادیث معصومان^{(علیهم السلام)} و یا هر متن دیگر است و این چنان که آشکار است، در جایی مطرح می شود که مراد متن پنهان باشد.

روش تحقیق با تاکید بر علوم اسلامی،جعفر نکونام